Zeus

Zeus, yeryüzünün ve gökyüzünün hakimi, tüm insanların ve tanrıların tanrısıdır. Gücü her şeye yeter bu yüzden en korkulan tanrılar arasındadır. Kronos ve Rhea'nın oğludur. Babası Kronos'u tahttan indirip kardeşlerini (Hera, Poseidon, Hades, Demeter, Hestia) kurtararak Olimposlu tanrılar devrini başlatmıştır. Tanrıların içinde neredeyse en çapkınıdır. Birçok ilişkiden birçok çocuğu olmuştur. Tanrıların Tanrısı Zeus, Roma mitolojisinde Jüpiter olarak bilinmektedir. Beyaz, uzun ve dalgalı saçları ve sakallarıyla betimlenir. Atribüleri kartal, asa ve elinde tuttuğu şimşektir.

Heinrich Friedrich Füger, Tahtta Oturan Jüpiter, 18.-19. Yüzyıl, Güzel Sanatlar Müzesi, Budapeşte, Macaristan

Hera

Zeus’un kız kardeşi ve aynı zamanda eşi olan Hera, baş tanrıça olarak kabul edilmektedir. Yunan mitolojisinde evliliğin, kadının ve bereketin tanrıçası olarak bilinir. Aşırı kıskançlığı ve çok acımasızca cezalandırmaları bir hayli meşhurdur. Roma mitolojisinde Juno olarak bilinmektedir. Tasvirlerinde dolgun vücutlu genç bir kadın olarak betimlenir. Ağır duruşlu, ciddi ve düşünceli bakışlara sahiptir. Atribüleri tavus kuşu ve nardır.

André Corneille Lens, Zeus ve Hera İda Dağı’nda, 1775, Viyana Sanat Tarihi Müzesi, Viyana, Avusturya

Poseidon

Denizlerin ve depremlerin tanrısı Poseidon, ‘’yerleri sarsan veya kara saçlı tanrı’’ olarak da çağrılır. Titan Okeanos’un torunlarından Amphitrite ile evlidir. Elindeki silahı ise dünyaları sarsan ve her şeyi yok edebilecek güçte 3 dişli yabasıdır. Roma mitolojisinde Neptün olarak bilinmektedir. Tasvirlerinde uzun, siyah, dalgalı saçları ve sakallarıyla betimlenmektedir. Atribüleri yunus balığı ve 3 dişli yabasıdır.

Paris Bordone, Neptün ve Amphitrite, 1560, Özel Koleksiyon

Demeter

Demeter, bereket, tahıl ve hasat tanrıçasıdır. Anne sevgisini temsil etmektedir ve dünyada ekilen ekinlerle ilgilenmektedir. Tanrıçalar arasında önemli bir yere sahiptir. Kızı Persephone kaçırıldıktan sonra kızını arayış efsanesi bir hayli meşhurdur. ‘’Güzel saçlı kraliçe’’ olarak adlandırılır. Roma mitolojisinde Ceres olarak bilinmektedir. Tanrıça uzun sarı saçlara sahiptir. Tasvirlerde durgun bakışlarıyla betimlenir ve kafasında kimi zaman diadem, kimi zaman ise başörtüsü bulunmaktadır. Sağ elinde buğday başağı sol elinde ise kızı Persephone’yi ararken kullandığı meşale ile tasvir edilir. İnsanların en sevdiği tanrı ve tanrıçalar arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Atribüleri buğday başağı, bereket boynuzu, meşale ve gelinciktir.

Peter Paul Rubes, Ceres ve Pan, 1615 – 1620, Prado Müzesi, Madrid, İspanya

Hades

Hades, ölülere hükmeden yeraltı tanrısıdır. Yeraltında bulunan tüm zenginliklerin sahibidir. Hades’in kelime anlamı ‘görünmezdir ve kendisini görünmez kılan bir miğfere sahiptir. Yeraltında yaşayan tanrı cezalandırma konusunda bir hayli acımasızdır. Çoğu zaman Olimpos tanrısı olarak sayılır fakat yeraltında yaşadığından dolayı bazı kaynaklarda Olimpos tanrısı olarak kabul edilmemektedir. Roma mitolojisinde Plüton olarak bilinmektedir. Sakin ve ciddi bir duruşu vardır. Siyah sakalları ve saçlarıyla genellikle tahtta oturarak betimlenir. En az kendisi kadar meşhur efsanelere konu olan köpeği Kerberos yeraltının kapısında bekçilik yapmaktadır. Hades’in en bilinen efsanesi ise Demeter’in kızı, daha sonra evlendiği Persephone’yi kaçırma efsanesidir. Atribüleri Kerberos, görünmezlik miğferi, bereket boynuzu, 2 dişli yaba ve nardır.

Cristofano Gherardi, Plüton, 1555 – 1557, Palazzo Vecchio Müzesi, Floransa, İtalya

Afrodit

Afrodit, aşk ve güzellik tanrıçasıdır. Doğumu hakkında iki söylenti bulunmaktadır. Bunlardan birisi Zeus ile Dione'nin kızı olduğu, diğeri ise Uranüs'ün kesilirken denize düşen cinsel organıyla birlikte denizin köpüklerinden meydana geldiğidir. Afrodit en güzel tanrıça olarak bilinmektedir. Güzelliğinin aksine çirkin tanrı Hephaistos ile evlidir ve Hephaistos'u Ares ile aldatmıştır. Roma mitolojisinde Venüs olarak bilinmektedir. Tasvirlerinde çoğunlukla çıplak betimlenir. Atribüleri istiridye, gül, elma, mersin, serçe, keçi, yunus balığı ve kaplumbağadır.

Alexandre Cabanel, Venüs’ün Doğuşu, 1863, Orsay Müzesi, Paris, Fransa

Athena

Athena, stratejik savaş, zeka, sanat, ilham ve barış tanrıçasıdır. Zeus ve Metis'in birlikteliğinden doğmuştur. Doğumu Zeus'un başından gerçekleşmiştir. Atina şehrinin koruyucusu olan Athena aynı zamanda kente ismini vermektedir. Üzerinde Medusa'nın başının bulunduğu "Aegis" isimli önemli bir kalkanı bulunmaktadır. El sanatlarının da temsilcisi olan tanrıça trompet, flüt, çömlek, tırmık, saban, gemi ve at arabasının mucididir. Roma mitolojisinde Minerva olarak bilinmektedir. Atribüleri kalkan, mızrak, zeytin dalı ve baykuştur.

Rembrandt van Rijn, Pallas Athena, 1655, Gulbenkian Müzesi, Lizbon, Portekiz

Ares

Ares, yıkıcı savaş tanrısıdır. Zeus ve Hera'nın oğludur. Barış tanrıçası Athena'nın tam zıttı olarak bilinir. Kan dökmeyi ve vahşeti sever, bu yüzden Zeus'un en sevmediği çocuğu sıfatını taşımaktadır. Romalılar tarafından daha çok ilgi görmüştür ve Roma mitolojisinde ismi Mars olarak bilinmektedir. Düşünceli bir şekilde önüne bakan çıplak bir genç olarak tasvir edilmiştir. Bazı tasvirlerinde ise sıklıkla başında miğferi ile cüsseli ve sakallı bir adam olarak betimlenir. Atribüleri miğfer, mızrak ve savaş zırhıdır.

Guercino, Cupid ile Mars, 1649, Cincinnati Sanat Müzesi, Ohio, ABD

Apollon

Apollon, müziğin, sanatın, ateşin ve şiirin tanrısıdır. Aynı zamanda kahin tanrıdır. Güneş’in temsilcisi olarak bilinmektedir. Babası Zeus, annesi ise Leto'dur. Artemis'in ikiz kardeşi olan Apollon kaynaklarda sıklıkla kahinlik özelliğiyle bahsedilmektedir. Çok iyi yay kullanan Apollon aynı zamanda insanlara iyileştirmeyi ve tıbbı öğretendir. Anadolu kökenli bir tanrıdır. Daphne'ye olan aşkı Yunan mitolojisinin en bilinen efsanelerinden birisidir. Roma mitolojisinde Apollo olarak bilinir. En yakışıklı tanrılardan birisi olan Apollon sarışın, genç ve temiz yüzlü bir genç olarak tasvir edilir. Atribüleri yay, ok, lir, karga ve defnedir.

Onorio Marinari, Lir Tutan Apollon, 17.-18. Yüzyıl, Lokasyon Bilinmiyor

Artemis

Artemis, vahşi doğa, avcılık, okçuluk ve ay tanrıçasıdır. Zeus ve Leto'nun kızı, Apollon'un ikiz kardeşidir. Tanrıça Ay'ı temsil etmektedir. Kardeşinden bir gün önce doğup Apollon’un doğumu sırasında annesine yardım eden Artemis, annesinin çektiği acıyı görünce bakire kalmaya yemin etmiştir ve bakireliğin simgesi olarak bilinir. İkiz kardeşi Apollon gibi Artemis'te çok iyi yay kullanmaktadır. Roma mitolojisinde Diana olarak bilinmektedir. Sarışın, güzel yüzlü, genç bir kız olarak tasvir edilen Artemis'in atribüleri yay, ok, geyik, köpek ve aydır.

Francesco Hayez, Artemis, 19.Yüzyıl, Bilinmeyen Lokasyon

Hephaistos

Hephaistos, demircilikle uğraşan, silah, zırh ve kimselerin yapamadığı değerli hazineleri üreten ateş tanrısıdır. Kimi kaynaklara göre Zeus ve Hera'nın oğlu kimi kaynaklara göre ise Hera'nın kendi başına doğurduğu oğludur. En güzel tanrıça Afrodit'in eşi olan Hephaistos en çirkin tanrı olarak bilinir ve aynı zamanda topaldır. Athena'yla birlikte zanaatkarların tanrısıdır. Tarımı, uygarlığı ve şehir hayatını korur. Roma mitolojisinde Vulkan olarak bilinir. Siyah saçları ve sakallarıyla tasvir edilir. Hephaistos'un atribüleri ise çekiç, örs ve demirci aletleridir.

Alexandre Charles-Guillemot, Mars ve Venüs’ü Şaşırtan Vulkan, 1827, İndianapolis Sanat Müzesi, İndiana, ABD

Hermes

Tanrıların habercisi olan Hermes, en kurnaz tanrı olarak bilinir. Zeus ve Maia'nın oğludur. Henüz yeni doğmuş bir bebekken beşiğinden kaçıp Apollon'un sürülerini kaçırmış ve bir kaplumbağanın kabuğunu boşaltıp bağırsaklarından liri icat etmiştir. Hırsızların, çobanların, gezginlerin, sporcuların ve ticaretin koruyucu tanrısıdır. Ölü ruhları Hades'in yanına yeraltı dünyasına taşımakla görevlidir. Lirin yanı sıra kavalı, notaları, astronomiyi, ölçü birimlerini ve sporu icat etmiştir. Roma mitolojisinde Merkür olarak bilinir. Tasvirlerde ilk başlarda sakallı, olgun bir adam olarak betimlenen Hermes daha sonraları ise temiz yüzlü bir genç olarak karşımıza çıkmaktadır. Haberci tanrı Hermes'in en bilinen atribüleri kanatlı sandalet, kask, büyülü asa ve lirdir.

Adolf Hirémy-Hirschl, Akheron Kıyılarındaki Ruhlar ve Hermes, 1898, Belverede Galerisi, Viyana, Avusturya

Dionysos

Dionysos, şarap tanrısıdır. Şarabın sadece sarhoşluğunu değil, aynı zamanda faydalı yanlarını temsil eder. Zeus ve Semele'nin oğludur ve Zeus'un bacağından dünyaya gelmiştir. Medeniyet destekçisi ve barış yanlısıdır. Antik Yunan'da şarap tanrısı Dionysos adına festivaller düzenlenirdi. Bu festivallerde tiyatronun temelinin atıldığı söylenmektedir. Sıklıkla keçi ayaklı ve boynuzlu insanlar olan Satyr'ler ile tasvir edilmiştir. Roma mitolojisinde ise Baküs olarak bilinmektedir. Kimi tasvirlerde bir genç, kimi tasvirlerde ise yaşlı, sakallı bir adam, bazen de Satyr formunda betimlenmiştir. Dionysos'un atribüleri şarap, üzüm, asma ve panter, çita gibi büyük kedigillerdir.

Caravaggio, Baküs, 1598, Uffizi Galerisi, Floransa, İtalya

Hestia

Hestia, düzen ve aile tanrıçasıdır. İlk kuşak Olimposlulardandır. Olimpos tanrıları arasında yerini daha sonradan Dionysos’a bırakmıştır. Kronos ve Rhea’nın ilk çocuğu ve Olimpos’un en yaşlı tanrısıdır. Yunan mitolojisinde çok adı geçmez, önemli bir yeri yoktur. Evin, yuvanın koruyucusudur; bu yüzden ”ocak tanrıçası” olarak bilinmektedir. Tanrıçanın çok fazla tasviri bulunmamaktadır. Kendisinden ziyade Hestia’nın yolundaki bakirelerin tasviri daha çok tercih edilmiştir. Bütün yemekler ona bir sunuyla başlar, bir sunuyla biterdi. Apollon ve Poseidon birçok kez gönlünü çelmek için uğraşsa da, Hestia’nın Zeus’a bakirelik yemini olduğundan dolayı, tanrıça bu tanrıların isteğine karşılık vermemiştir. Hestia daha sonra Olimpos'ta ki yerini Dionysos'a bırakmıştır. Roma mitolojisinde Vesta olarak bilinmektedir. Atribüsü ise yanan ocaktır.

Jean Raoux, Vesta Bakiresi, 18.Yüzyıl, Hermitage Müzesi, Saint Petersburg, Rusya

İlgili İçerik: Mitoloji 101: Mitoloji Nedir, Kökeni, Nasıl Oluştu?

KAYNAKÇA:

Erhat, Azra, Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, Türkiye, 1972

Cömert, Bedrettin, Giotto’nun Sanatı, De Ki Yayınları, Ankara, Türkiye, 2007

Sears, Kathleen, Mitoloji 101 (çev. Ekin Duru), Say Yayınları, Ankara, Türkiye, 2014

MEHMET EMRE İNAL