Yunan Mitolojisi'nin en yakışıklı tanrısı, "Kareios" sıfatı ile iyiliğin temsilcisi Apollon, Zeus ve Leto'nun oğludur. Roma Mitolojisi'nde ise adı "Apollo" olarak bilinmektedir. İkizi Artemis ile birlikte en önemli özelliklerinden birisi çok başarılı ok ve yay kullanmasıdır. Artemis Ay'ı temsil ederken Apollon Güneş'i temsil etmektedir. Apollon, ışık saçan anlamına gelen "Phoebus" sıfatı ile Güneş'i temsil etmesine rağmen Güneş tanrısı değildir. Yunan Mitolojisi'nde asıl Güneş tanrısı Helios'tur. Birçok tanrılık sıfatına sahip Apollon şiir, müzik ve kenahet özellikleriyle de bilinir. Apollon kaplumbağa kabuğundan yapılmış liriyle harika bir sanatçıdır ve aynı zamanda "Müzler" korosunun başıdır. "Lykios" sıfatı ile Anadolu'da Likya kıyılarında bulunan Patara Kenti'nde doğduğu söylenen Apollon'un, antik dönemde tapınımı arttıkça çeşitli efsanelerde farklı kentlerde doğduğuna inanılmıştır. İnsanlara tıbbı öğreten tanrı olarak geçen Apollon aynı zamanda sağlık tanrısı Asklepios'un babasıdır. Tasvirlerinde Apollon'u genellikle estetik vücüduyla, uzun saçlı, temiz yüzlü bir genç olarak görmekteyiz. İçerisinde bulunduğu efsaneye göre betimlemelerinde farklılık olabilir. Kimi zaman elinde ok ve yay, kimi zaman ise lirini görmemiz mümkündür. Apollon'u temsil eden hayvanlar; kurt, yunus balığı, karga ve kuğu, bitkiler ise palmiye, zeytin ağacı ve defne yaprağıdır. Bu yazıda bizi ilgilendiren asıl konu defne yaprağının Apollon'u temsilinin nereden geldiğidir.

Günün birinde Apollon at arabası ile gökte gezerken bir diğer okçu tanrı olan aşkın temsili Eros ile karşılaşır. Bu karşılaşmanın öncesinde, üzerinden çok zaman geçmeden bir ejderhayı deviren Apollon'un kendine güveni oldukça yerindedir. Apollon, ok ve yayıyla insanları aşık eden aşk tanrısı Eros'a alaycı bir
şekilde seslenmiştir; "Hey! Aşkın tanrısı o ok ve yay eline hiç yakışmıyor. Onları bana verirsen gerçek yerinde, savaş alanlarında kullanırım. Bilirsin ok ve yay kullanmada benim üzerime yoktur." der. Apollon'un bu sözlerine bir hayli içerleyen Eros ise Apollon'a; "Güçlü ve akıllı Apollon elbet dediklerinde
doğruluk payı var. Evet senin okların herşeyi vurabilir. Fakat beni neden küçümsüyorsun ki? Unutma! Benimde oklarım seni vurabilir." der. Sözlerinin ardından uçarak uzaklaşan Eros, zamanı gelince Apollon'a bu sözlerinden dolayı dersini vereceğine yemin etmiştir.

Aradan günler geçer Apollon yeşillikler içerisinde oturmuş lirini çalarken, ormanda Teselya Irmağı'nınbtanrısı Peneus'un kızı güzeller güzeli, altın saçlı Daphne'yi görür. Aynı zamanda bir su perisi olan Daphne avcılığa oldukça meraklıdır. Bu sebepten dolayı sıklıkla ormanda vakit geçirir. O kadar güzeldir ki talipleri bitmek tükenmek bilmez. Babası Peneus Daphne'nin evlenmesini istese de, Daphne pek evlenmekten yana değildir. Kendisini doğa anaya yani Gaia'ya adadığından evlenmeme yemini vardır. Altın saçlarıyla ormanda gezinen Daphne'yi gören Apollon bu güzellik karşısında öylece bakakalır. Ancak orada sadece Apollon ve Daphne yoktur, Apollon'a kinlenen Eros yukarıdan her ikisini de izlemektedir. Vereceği dersin tam zamanı olduğunu düşünen Eros biri altın, biri gümüş iki ok hazırlar. Altın oku Apollon'a fırlatarak Apollon'un Daphne'ye aşık olmasını, gümüş oku ise Daphne'ye fırlatarak Daphne'nin Apollon'a karşı nefret duymasını sağlar. Daha sonra öylece bekler ve sadece yukarıdan olanları izler.

Daphne'ye olan ilgisi bir an da aşka dönen Apollon gidip konuşmak ister. Başlarda çekingen davransa da biraz bekledikten sonra kendi kendine söylenir; "Ben ışığın ve müziğin tanrısı, güçlü, yakışıklı Apollon'um neden çekiniyorum ki? En iyisi gidip konuşayım, bu kadar beklediğim yeter." der. Daha sonra Daphne'nin yanına doğru yaklaşan Apollon hiç beklemediği bir tepkiyle karşılaşır. Işıldayan tanrı Apollon'u karşısında gören Daphne Eros'un okunun da etkisiyle bir an da kaçmaya başlar. Daphne'nin kaçtığını gören Apollon ardından hemen ardından koşar ve kovalamaca başlar. Bir yandan Daphne'yi yakalamaya çalışırken diğer yandan ona olan aşkını haykırır ve yalvarır; "Lütfen kaçma benden güzel peri kızı, ben senin düşmanın değilim. Apollon'um ben iyiliğin, ışığın ve sanatın tanrısı! Beni senin peşinden koşturan aşktır, kötülük değil. Benden sana zarar gelmez! Bu yeryüzünde benimle birlikte olmayacak tek
bir canlı bile yokken neden benden kaçıyorsun?" der. Hiç aldırış etmeyen Daphne durmaksızın hızlı bir şekilde kaçmaya devam eder, Apollon ise kovalamaya. Bu sırada tanrıların tanrısı Zeus Olympos'ta bulunan tahtından olup bitenleri izler ve oğlunun düştüğü duruma bir hayli üzülse de olaya müdahale
etmek istemez. Kaçmaktan bir hayli yorulan Daphne Apollon'un yaklaştığını anlar ve artık pes eder. Aynı zamanda Teselya Irmağı'nın tanrısı olan babası Peneus'a yalvarır; "Baba lütfen bana yardım et! Benim vücudumu başka bir biçime dönüştür. Dönüştür ki bitsin bu çile!" der. Babası kızının sesini duyar ve
Apollon'un Daphne'ye sarılacağı anda Daphne'nin vücuduna bir ağırlık çöker. Hareket edemeyen Daphne'nin bir an da vücudu toprağa doğru kök salmaya başlar. Kolları birer dala dönüşür, göğüsünü bir kabuk sarmaya başlar. Uzun altın sarısı saçları ise artık yaprakları olmuştur. Olanları hayretler içerisinde izleyen Apollon sevdiğine kavuşamamanın üzüntüsüyle birlikte şaşkın bir şekilde bakakalır. Artık deliler gibi aşık olduğu Daphne'ye kavuşması imkansızdır. Çünkü babası Peneus Daphne'yi bir defne ağacına dönüştürmüştür.

Üzüntüden göz yaşlarını tutamayan Apollon defne ağacına sıkıca sarılır. Sarıldığında hala Daphne'nin kalp atışları hissedilmektedir. Defne ağacına sarılmış ve göz yaşı döken Apollon Daphne'ye sitem eder; "Güzeller güzeli Daphne! Seni çok sevip, istememe rağmen benden kaçtın ve beni dinlemedin. Oysa ki sana karşı tek isteğim beni sevmendi! Sen benim eşim olamadın fakat artık benim kutsal ağacım olacaksın!"der. Defne ağacının yapraklarından yaptığı tacı başına takan Apollon bir daha çıkarmaz. Bu sebeptendir ki defne yaprağı Apollon'u temsil eden en önemli sembollerden birisidir. Zamanla defne yaprağı Yunan kültüründe bir zafer sembolü haline gelmiştir. Apollon'un yanı sıra krallar, kahramanlar ve hatta sanat üzerine Apollon'un şerefine düzenlenen Delphi Pythian oyunlarında galip gelen yarışmacılar da defne yapraklarından oluşan tacı takma şerefine layık görülür. İffeti temsil eden Daphne ile şehveti temsil eden Apollon'un bu efsanesinin, günümüzde Hatay'ın Defne ilçesinde yer alan Harbiye mahallesinde geçtiği söylenmektedir.

Birçok sanat eserine konu olan bu efsanenin en ünlü örneklerinden birisi Gian Lorenzo Bernini'nin 1622 yılında yapımına başlayıp 1625 yılında tamamladığı Roma, Borghese Galerisi'nde yer alan "Apollon ve Daphne" adlı heykelidir. Barok tarzının baş yapıtlarından olan bu heykel Apollon'un Daphne'ye sarılmaya
çalıştığı, Daphne'nin ise defne ağacına dönüşmeye başladığı anı tasvir etmektedir. Daphne'nin suratında korku içerisinde bir yüz ifadesi mevcuttur. Ayakları ise kök salmaya çoktan başlamıştır. Daphne'nin defne ağacına dönüşme anını birebir yansıtan heykelde Apollon ise aşktan gözü dönmüş bir yüz ifadesiyle bir eli Daphne'nin belinde betimlenmiştir.

KAYNAKÇA:

Erhat, Azra, Mitoloji Sözlüğü, Remzi Kitapevi, İstanbul, Türkiye, 1972

Cömert, Bedrettin, Giotto’nun Sanatı, De Ki Yayınları, Ankara, Türkiye, 2007

Sears, Kathleen, Mitoloji 101 (çev. Ekin Duru), Say Yayınları, Ankara, Türkiye, 2014

İlgili İçerik: Zeus’un Leda ile Birlikteliği

İlgili İçerik: Apollon ve Marsyas Efsanesi

İlgili İçerik: Mitoloji 101: Mitoloji Nedir, Kökeni, Nasıl Oluştu?