İskandinav mitolojisinde Thor, tanrıların tanrısı Odin’in oğludur. İskandinav kültürünün en önemli tanrı grubu “Aesir” tanrılarından birisi olan Thor’un, kaynaklarda annesinin toprak tanrıçası dev kökenli Jörd olduğundan da bahsedilmektedir. İskandinav mitolojisi hakkında geniş kitleler tarafından Marvel filmleri ve çizgi romanlarından kaynaklı büyük bir yanlış ne yazık ki doğru sanılmaktadır.

Loki Kardeşi Mi?

Kurnaz tanrı Loki hiçbir zaman Thor’un kardeşi olmamıştır. Olayın gerçeğine gelecek olursak Loki aslında bir buz devidir. Günün birinde Aesir tanrıları ile buz devleri arasında geçen bir savaşta Aesir tanrılarına önemli bilgiler vermiştir. Herkesin babası Odin, Loki’nin yardımını kabul ederek Loki’yi kan kardeşi ilan etmiş ve Aesir tanrılarının arasına almıştır. Kısaca Marvel filmlerinde Thor ve Loki’nin kardeş olması tamamen kurgudan ibarettir.

Mårten Eskil Winge, Thor’un Devlerle Savaşı, 1872, Nationalmuseum, Stockholm, İsveç

Thor'un Gerçek İsmi Ne?

Odin’in oğlu Thor, farklı kültürlerde farklı isimlerle bilinmektedir. Bu isimler Donar, Donner, Thunraz ve Thunor’dur. Perşembe gününün İngilizcesi “Thursday” ismi de Thor’dan gelmektedir ve “Thor’un günü” anlamındadır. Gök gürültüsü, yıldırım, yağmur ve tarım ile ilişkilendirilen Thor tasvirlerinde genellikle kızıl saç ve sakallarıyla betimlenir. İskandinav tanrılarının en güçlüsü olarak bilinen yıldırım tanrısı aynı zamanda Asgard ve Midgard’ın koruyucusudur. Thor’un hizmetinde Thjalfi ve Röskva adında çiftçi aileden doğan kardeşler yer almaktadır.

İLGİLİ: Mitoloji 101: Mitoloji Nedir, Kökeni, Nasıl Oluştu?

İLGİLİ: Yunan Mitolojisinin 12 Olimposlusu!

Thor'un Özellikleri Neler?

Thor’un üç önemli hazinesi bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Thor’un en önemli simgelerinden birisi olan çekici Mjölnir’dir. Devlerin görünce dizlerini titreten bu güçlü çekiç Brokk ve Eitri isimli iki cüce kardeş tarafından yapılmıştır. Hatta Mjölnir yapılırken kurnaz tanrı Loki, bir sinek kılığına girerek bu iki cüceyi rahatsız etmiş ve bir kaza sonucunda Mjölnir’in sapı kısa kalmıştır. Thor bu çekici tutabilmek için diğer önemli nesnesi olan Jarngreipr adlı demirden eldivenlerini takmaktadır. Çekicin sapı her ne kadar kısa da olsa Brokk ve Eitri isimli kardeşler bu çekice birçok önemli özellik eklemişlerdir. Yıldırım tanrısı çekici kolaylıkla saklayabilsin diye çekiç Thor istediği zaman küçülebilmektedir. Yıldırım Tanrısı düşmanlarını kolaylıkla avlayabilmek için çekicini fırlattığında, çekiç tıpkı bir bumerang gibi düşmana çarptıktan sonra Thor’un eline geri dönmektedir. Aynı zamanda Thor bu çekiç ile yağmurlar yağdırır, fırtınaları kontrol eder, evlilikleri ve nesneleri kutsayabilmektedir. Thor’u güçlü kılan bir diğer önemli eşyası ise “Megingjord” adlı kemeridir. Thor bu kemeri taktığında sahip olduğu gücü ikiye katlanmaktadır.

Yıldırım tanrısı Thor’un eşi altın saçlı tanrıça Sif’dir. Thor ve Sif Thrudheim'deki, Bilskirnir adlı beş yüz kırk odası bulunan sarayda yaşamaktadır. Tanrıça Sif altın saçlarının buğdaya benzetilmesinden dolayı bereket ve bolluk ile ilişkilendirilmiştir. Sif’in altın saçlarının hikayesi ise İskandinav mitolojisinin en bilinen efsanelerinden birisidir. Thor’un Sif ile birlikteliğinden ismi “Kuvvetli” anlamına gelen Thrud adında bir kızı olmuştur. Aynı zamanda Thor, Sif’in eski evliliğinden doğan çocuğu av ilişkilendirilen tanrı Ullr’a üvey babalık yapmaktadır.

Thor’un diğer ilişkilerinden olan çocukları ise Modi ve Magni’dir. Magni Thor'un dişi dev Jarnsaxa’dan doğma oğludur. Modi'nin annesinin kim olduğu tam olarak bilinmemektedir. Magni isminin anlamı "güç"; Modi isminin anlamı ise "cesur”dur. Magni ve Modi, tanrıların kıyameti Ragnarok’tan sonra Thor’un çekicini miras olarak alacaktır. 

İLGİLİ: Davud ve Golyat'ın Hikayesi

Thor’un iki tane keçisi vardır. Bu keçilerden birinin adı “diş gıcırdatan” anlamına gelen Tanngniost, diğerinin adı ise “dar diş veya dişinin arasında boşluk olan” anlamına gelen Tanngrisnir'dir. Bu keçilerin çektiği arabası yerde de gökte de gidebilir. Bu iki keçi geleneksel kaynaklardan 13. yüzyılda derlenen Poetic Edda'da ve 13. yüzyılda Snorri Sturluson tarafından yazılan Nesir Edda'da anlatılmaktadır. Nesir Edda'da anlatılanlara göre Thor acıktığı zaman keçilerini yerdi ve daha sonra çekici Mjölnir ile onları tekrar diriltirdi.

Heinrich Füssli, Midgard Yılanına Vuran Thor, 1790, Kraliyet Sanat Akademisi, Londra, İngiltere

Thor'un Ölümü

Yıldırım tanrısı Thor’un ölümü ise tanrıların kaderi olarak bilinen Ragnarok’ta gerçekleşmiştir. Loki’nin çocuğu olarak bilinen Midgard yılanı Jormungandr’ı uzun süredir öldürmeye çalışan Thor nihayet çekicini bu yılanın kafasına indirmeyi başarmış, fakat Jormungandr’ın başı her ne kadar Thor’un üç metre uzağına düşse de tam düşerken Thor’a doğru püskürttüğü zehirler yıldırım tanrısının acı içerisinde ölmesine sebep olmuştur. Ragnarok’tan sonrası aslında yeni bir başlangıçtır. Vali, Vidar, Hodr, Balder ve Thor’un oğulları Magni’yle Modi, eski dünyanın yıkılışından kurtularak yeni bir dünyada düzen ve mutluluk içerisinde yaşayacaklardır. Yeni dünyanın kuruluşunda büyük rol oynayacaklardır.

İskandinav mitolojisinin güçlü ve kudretli tanrısı Thor hakkında bilinmesi gerekenler bu şekildedir. İlerleyen yazılarımızda Thor’un birbirinden meşhur efsanelerini sizlere hoghheim.com aracılığıyla aktarmaya devam edeceğim!

MEHMET EMRE İNAL

Kaynak:

The Poetic Edda (çev. H. Adam Bellows), Amerikan-İskandinav Vakfı, New York, ABD, 1936

Sturluson, Snorri, Viking Mitolojisi - Nesir Edda, (çev. S. Özkan), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, Türkiye, 2018

Munch, Peter Andreas, İskandinav Mitolojisi (çev. A. Eliuz), Maya Yayınları, İstanbul, Türkiye, 2019

McCoy, Daniel, Viking Ruhu (çev. C. Atay), İletişim Yayınları, İstanbul, Türkiye, 2019