Monet ve Empresyonizmin İsim Babası: İzlenim, Gündoğumu Detayları
Fransız ressam Monet, 14 Kasım 1840’ta doğmuş ve henüz genç yaşlarında sanat dünyasına atılmıştır. Paris’te sanat eğitimi alan ressam burada, ileride beraber empresyonizm akımını kuracağı sanatçılarla tanışmıştır. Monet, eserlerini açık havada yapmış ve arkadaşlarını da atölyelerin kapalı ortamını terk etmeye çağırmıştır. Nehir manzarasına özgü farklı atmosfer ve etkileri keşfedebilmek için ufak bir kayığı atölye haline getirmiştir. Kendisini sık sık ziyarete gelen arkadaşı Manet, ona saygısını ve inancını göstermek için bu açık hava atölyesinde çalışırken resmini yapmıştır.
Edouard Manet - Kayıkta Resim Yapan Monet (1874)
Monet’nin öncüsü olduğu empresyonizm (izlenimcilik) akımından da kısaca bahsedelim. Empresyonist resimlerde günlük yaşamdaki bir sahneden gerçek bir ‘izlenim’ görülür. Ressamlar açık havada ve figür önünde doğrudan gözlemleri sonucu oluşan ‘izlenim’lerini resmederler. Yazar Francesco Salvi empresyonizmi tanımlarken şu cümleleri kurmuştur: “Empresyonizm, tüm modern sanatın temelini oluşturmaktadır. Çünkü kendini yerleşmiş fikirlerden kurtarmayı başaran ilk sanat hareketidir ve yalnızca yaşamın tasvir edilme biçimini değil, yaşama bakış açısını da değiştirmiştir.” Yine empresyonizm akımının öncülerinden biri olan Pierre-Auguste Renoir ise bu akımdan “Bir sabah birimizin elinde siyah renk kalmadı ve böylece empresyonizm doğdu.” şeklinde bahseder.
Akıma ismini veren, ‘İzlenim, Gündoğumu’ tablosudur. Monet’nin bu resmi diğer resimlerinden daha küçüktür ve kendisi resmi bir ‘eskiz’ olarak tanımlar. Ressam, gündoğumundaki atmosferik güzelliği yaratabilmek için yalnızca anlık ve hızlı bir eskize yetecek kadar zamanı olduğunu sezdiren kısa fırça vuruşlarını kullanmıştır.
Claude Monet - İzlenim, Gündoğumu (1872)
Tuval üzerine yağlı boya, 48x63 cm
Musee Marmottan Monet, Paris
Resim, Monet’nin çocukluğunun geçtiği Le Havre Limanı’nın görünümü. Önde küçük bir kayığın içinde, ayakta kürek çeken bir adamla bir başkasının minicik siluetleri görülüyor. Çok uzaklarda tekne direkleri ve maçunalar seher alacakaranlığında belli belirsiz seçiliyor. Yukarıda ama henüz ufka yakın olan küçümen, portakal bir güneş var, sudaysa onun alevden yansıması. Bu bir gündoğumu imgesi değil, içeriye süzülen bir gün. Tıpkı bir önceki günün dışarıya süzülmesi gibi…
Öte yandan bu resmi melankolik yapan, resmin yapılma yöntemidir; tam da izlenimci denilebilecek olan uygulama. Suyu temsil eden ince boyanın saydamlığı-tuvalin onun içinde görünen dokusu, süratli, saman çöpü gibi kesik fırça dokunuşları, su yüzünün dalgalanmasını andıran, adeta ovalanmış gibi görünen gölgelik alanlar, suda lekeler oluşturan yansımalar, optik doğruluk ve nesnel belirsizlik; tüm bunlar manzarayı geçici, yetersiz ve dermansız kılar. Bir evsiz barksızlık imgesidir bu.
Monet, pek çok ressamın yaşayamadığını yaşadı; yapıtlarının müzelere girdiğini ve varlıklı kimselerin sahip olmak için can attığı şeyler haline dönüştüğünü henüz hayattayken gördü. Her ne kadar büyük zorluklar yaşansa da empresyonizm tam bir zafer kazandı. Işığın biçimler ve renkler üzerindeki etkilerini anlık saptama konusunda özel bir yeteneği olan Monet, sanat tarihinin nezdinde izlenimci görüş biçimini en saf olarak teslim eden ressam oldu.
5 Aralık 1926’ta vefat eden ressamın denize olan tutkusu öylesine büyüktü ki öldüğünde denize gömülmeyi vasiyet etmişti.
14 Kasım – Monet’nin doğum günü kutlu olsun. İyi ki doğdun Monet!
“Peri masalı gibi bir yerde konumlandırılmışım. Nereyi kurcalasam bilemiyorum; her şey harika ve her şeyi yapmak istiyorum, bu yüzden çok fazla rengi har vurup harman savuruyorum…” (Claude Monet)
Yazan: Elif Şevval TUNÇ
Kaynakça:
1. Berger, John, Portreler, Metis Yayınları
2. Gombrich, E.H., Sanatın Öyküsü, Remzi Kitabevi
3. Sanatın Büyük Ustaları-Monet, Hayalperest Yayınevi
Sanatı Büyük Yapan Nedir, Hayalperest Yayınevi
