350 yılı aşkın bir süredir, sanatseverler Las Meninas yani Türkçe ismiyle Nedimeler tablosunun büyüsündeler. Diego Velázquez'in bu 'karmaşık' yağlı boya tablosu, İspanya Kralı IV. Philip'in içinde bulunduğu hayatın inanılmaz derecede incelikli bir tasviridir. Belki de tüm Batı sanat tarihinin en önemli resimlerinden biri olan 1656'dan kalma bu şaheser, bugün sanatçıları etkilemeye devam ediyor.
İngilizce'ye 'Ladies in Waiting' olarak çevrilen eser sanat tarihinde bir dönüm noktası olarak görülmekte. Şu anda Madrid'in Prado Müzesi'nde yer alan Las Meninas'ta bir tuvalde resim yapan ve çalışmasından geriye giderek bakan birisi var (Velázquez'in kendisi) fakat diğer herkes nereye bakıyor? Ya da model karşısındaysa bu tablo neyi anlatıyor? Hadi HØGHHEIM Blog'da bu özel eserin detaylarını beraber inceleyelim.
Diego Velázquez Kimdir?
Velázquez'in profesyonel kariyeri Madrid'e taşındığında başladı. Philip'in saray ressamı öldüğünde, Velázquez bu işin başına geçti ve yeteneği sayesinde giderek daha fazla tanınmaya başladı. Velázquez, portrelerinde fiziksel benzerliği yakalamanın üzerine çıkarak, aynı zamanda giyimde doku ve hareket yaratmak için gevşek fırça darbeleri kullanması da devrim niteliğindeydi.
Las Meninas (Nedimeler)
Velázquez, Las Meninas'ı boyadığında, 30 yıldan fazla bir süredir Kral IV. Philip adına çalışıyordu. O sırada, ilk karısı ve tek oğulları öldüğünde kralın yanında olmuş ve vazgeçilmez hale gelmişti. Resim çizilirken, Kral Philip Avusturya'lı Maria Anna ile yeniden evlenmişti ve Margaret Theresa (resmin merkezindeki genç kız) ilk ve tek kızıydı.
Philip tarafından yaptırılan resim, yazlık sarayındaki özel ofisine asıldı. 1819 yılına kadar kraliyet sarayında kalmış, daha sonra Prado Müzesi koleksiyonuna girmiştir. Resim hakkında bildiklerimizin çoğu için, İspanyol sanatçılar hakkındaki kitabının tamamını Las Meninas'a adayan İspanyol yazar Antonio Palomino'ya borçluyuz. Sadece resmin yapıldığı yılı bize vermekle kalmadı, aynı zamanda tuvalin içindeki insanların çoğunun kimliğini de o. belirlemiştir. Ayrıca onun sayesinde resmin Royal Alcázar'da bulunan bir odanın içini resmettiğini de biliyoruz. Bu kale Habsburg hükümdarlarının kaldığı bir yerdi.
Nedimeler'deki Ana Figürler
Bir tuvalde birçok insan var ve her bir kişinin kim olduğunu ve Habsburg'daki rolünün ne olduğunu anlamak hayati önem taşıyor.
Las Meninas yapıldığında genç prenses yaklaşık 5 yaşındaydı. Philip'in iki karısından toplam 12 çocuğu olmasına rağmen, Margaret Theresa yetişkinliğe kadar hayatta kalan iki çocuktan yalnızca biriydi. Daha sonra I. Leopold ile evlendiğinde Kutsal Roma İmparatoriçesi oldu. Burada bekleyen iki genç kızın yanında Theresa doğrudan "bize" doğru bakıyor.
MARÍA AGUSTINA SARMIENTO VE ISABEL DE VELASCO
Margaret Theresa'nın her iki yanında bekleyen kızlar (meninas) vardır. Isabel genç prensesin solunda, reverans yapmaya hazırdır. María Agustina onun yerine önünde diz çöker ve ona tepsi üzerinde içecek bir şeyler ikram eder.
MARIA BÁRBOLA VE NICOLASITO PERTUSATO
İki cüce - Alman Bárbola ve İtalyan Pertusato - tuvalin sağ tarafında duruyor. Pertusato'nun ayağı, sanki onu uykudan uyandırmaya çalışıyormuş gibi bir köpeğin sırtına yerleştirilmiştir. Köpek, bekçi köpekleri olarak yetiştirilen ve koyun sürülerini koruyan İspanyol bir çoban köpeğinin harika bir örneğidir. Cüceler, Philip'in sarayında önemli bir role sahipti ve önemi Velázquez'in çok sayıda saray cücesi portresiyle vurgulanmaktadır.
MARCELA DE ULLOA
Isabel de Velasco'nun hemen arkasında Margaret Theresa'nın refakatçisi Marcela de Ulloa duruyor. Muhtemelen bir koruma olan kimliği belirsiz bir figürle yas tutuyor ve sohbet ediyor.
JOSÉ NIETO
Kraliçenin vekili José Nieto, kapı aralığına yerleştirilmesi sayesinde portrede öne çıkıyor. Nieto aynı zamanda mahkemede goblen işlerinin başıydı ve Velázquez'in bir akrabası olabilir. Belki de ressam çalışırken daha fazla doğal ışık almak için kapıdaki bir perdeyi kenara itiyor.
İSPANYA KRALI PHILIP IV VE MARIA ANNA
Genç Margaret Theresa'nın kime baktığı hemen belli olmasa da, dikkatli kişiler odanın arkasındaki aynadan yansıyan bir çifti fark edecekler. Burada Kral IV. Philip ve kraliçesi Maria Anna'nın figürlerini görüyoruz. Ve Velázquez'in tuval önünde duruşuna da düşündüğümüzde, işler daha net hale geliyor; anne ve babasına bakıyor. Resimdeki aynaların ve yansımaların kullanılması büyük olasılıkla Jan Van Eyck'in Arnolfi'nin Evlenmesi Portresinin etkisinden kaynaklanıyor. 1434'te yapılmış olan bu Kuzey Rönesansı şaheseri, Philip'in sarayına asıldı, bu yüzden Velázquez kesinlikle görmüş ve etkilenmiş olmalı.
DIEGO VELÁZQUEZ
Sanatçıların kendilerini resimlere dahil etmeleri kesinlikle alışılmadık bir durum değil - Raphael, meşhur Atina Okulu'nda yer almıştı. Nedimeler çalışmadaki her şey ressamın eylemleri etrafında dönüyor. Sadece saray ressamı değil, aynı zamanda Philip'in geniş sanat koleksiyonunun küratörü olarak çalışan Velázquez'in rolü, sarayın kültürel hayatı için hayati önem taşıyordu. Burada İspanyol ressam, kendisini kraliyet çiftinin portresini yaparken bir tuvalin önünde göstererek kendisini de bu şekilde de ölümsüzleştirmiş oluyor.
Nedimeler'in Farkı Nedir?
Büyüleyici tablo, izleyicileri kral ve kraliçe konumuna yerleştirir. Bu ilginç bükülme, resme bakanı hem seyirci hem de katılımcı yapıyor. Tabii ki aslen, ofisinde asılı olduğu için kral başlangıçta hem izleyici, hem de katılımcı olmuştu.
Bazı sanat tarihçilerine göre Velázquez bu eserini, sarayda kendi önemini göstermesinin bir yolu olarak gördü. Kendini “mekanik” resim sanatının ötesine taşıyarak, değerini krala bir kez daha göstermiş oldu.
Göğsündeki kırmızı haç, prestijli bir dini ve askeri düzen olan Santiago Tarikatı'nın sembolüdür. Girmesi son derece zordur ancak o kralın emriyle 1659'da tarikata kabul edildi. Bir zamanlar daha sonraki bir tarihte haçı göğsüne eklediği düşünülürken, yeni çalışmalar bunun böyle olmadığını gösteriyor.
Velázquez'in önde gelen uzmanlarından sanat tarihçisi Jonathan Brown, başka bir teori öne sürdü. Sanatçının 1659'da şövalyelik yaptığını ve 1660'ta Fransa'ya önemli bir siyasi seyahatte Philip'e yardım ettiği esnada resmi yaptığını savundu. Brown, Nedimeler'in Velázquez şövalyeliği için Kral Philip'e bir tür teşekkür hediyesi olduğunu iddia etmişti.
Durum ne olursa olsun, Nedimeler, ressam, katılımcılar ve izleyiciler arasındaki karmaşık oyun sayesinde ilgi çekici olmaya devam etti. Kim kime bakıyor? Ve neden? Sanatseverleri memnun eden çözülmemiş bir gizem.
Nedimeler eserini Kanvas Tablo olarak 50x70cm, 70x100cm ve 100x150cm boyutlarında hoghheim.com'da bulabilirsiniz. Ürüne gitmek için tıklayın.
My Modern Met'ten Jessica Stewart'ın içeriğinden Türkçe'ye çevrilmiştir.
